سپېكترومىتىر ئىلمىي ئەسۋاب بولۇپ ، ئېلېكتر ماگنىت رادىئاتسىيىسىنىڭ سپېكترىنى تەھلىل قىلىشقا ئىشلىتىلىدۇ ، ئۇ نۇر چاستوتا دولقۇنىغا قارىتا نۇرنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسىنىڭ تارقىلىشىغا ۋەكىللىك قىلىدىغان سپېكترا سۈپىتىدە نۇر چاستوتاسىنى كۆرسىتەلەيدۇ (y ئوق بولسا كۈچلۈكلۈك ، x ئوق بولسا دولقۇن ئۇزۇنلۇقى / نۇرنىڭ چاستوتىسى).يورۇقلۇق سپېكترومېتىر ئىچىدىكى دولقۇن ئۇزۇنلۇقىغا نۇر دەستىسى بۆلۈش ئارقىلىق ئايرىلىدۇ ، بۇلار ئادەتتە سۇندۇرغۇچى پىرىزما ياكى دىففراكسىيە رېشاتكىسى بولىدۇ.
رەسىم 1 لامپۇچكا ۋە قۇياش نۇرىنىڭ سول تەرىپى (سولدا) ، رېشاتكا ۋە پىرىزمنىڭ نۇرنى بۆلۈش پرىنسىپى.
سپېكتومېتىر نۇر مەنبەسىنىڭ قويۇپ بېرىش سپېكترىنى بىۋاسىتە تەكشۈرۈش ئارقىلىق ياكى ماتېرىيال بىلەن ئۆز-ئارا تەسىر كۆرسەتكەندىن كېيىن نۇرنىڭ نۇر قايتۇرۇش ، سۈمۈرۈلۈش ، يەتكۈزۈش ياكى چېچىلىشنى ئانالىز قىلىش ئارقىلىق بولسۇن ، كەڭ دائىرىلىك ئوپتىكىلىق رادىئاتسىيەنى ئۆلچەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.يورۇقلۇق بىلەن ماددا ئۆز-ئارا تەسىر كۆرسەتكەندىن كېيىن ، سپېكترى مەلۇم سپېكترا دائىرىسى ياكى مەلۇم دولقۇن ئۇزۇنلۇقىنىڭ ئۆزگىرىشىنى باشتىن كەچۈرىدۇ ، ماددىنىڭ خۇسۇسىيىتىنى سپېكترىنىڭ ئۆزگىرىشىگە ئاساسەن سۈپەت ياكى مىقدار جەھەتتىن تەھلىل قىلىشقا بولىدۇ ، مەسىلەن بىئولوگىيىلىك ۋە خىمىيىلىك ئانالىز قاتارلىقلار. قاننىڭ تەركىبى ۋە قويۇقلۇقى ۋە نامەلۇم ئېرىتمىلەر ۋە ماتېرىياللارنىڭ مولېكۇلا ، ئاتوم قۇرۇلمىسى ۋە ئېلېمېنت تەركىبىنى تەھلىل قىلىش 2-رەسىم.
2-رەسىم ئوخشىمىغان تىپتىكى مايلارنىڭ ئىنفىرا قىزىل نۇر سۈمۈرۈش سپېكترى
ئەڭ دەسلەپتە فىزىكا ، ئاسترونومىيە ، خىمىيە تەتقىقاتى ئۈچۈن كەشىپ قىلىنغان ، سپېكترومېتىر ھازىر خىمىيىلىك قۇرۇلۇش ، ماتېرىيال ئانالىزى ، ئاسترونومىيە ئىلمى ، تېببىي دىئاگنوز ۋە بىيو سېزىش قاتارلىق نۇرغۇن ساھەدىكى ئەڭ مۇھىم قوراللارنىڭ بىرى.17-ئەسىردە ، ئىسھاق نيۇتون پرىزما ئارقىلىق ئاق نۇرنىڭ لىمنى تارقىتىپ نۇرنى ئۇدا رەڭلىك بەلۋاغقا بۆلەلەيدىغان بولدى ۋە «Spectrum» سۆزىنى تۇنجى قېتىم ئىشلىتىپ بۇ نەتىجىنى تەسۋىرلىدى.
3-رەسىم ئىسھاق نيۇتون پرىزما بىلەن قۇياش نۇرى سپېكترىنى تەتقىق قىلدى.
19-ئەسىرنىڭ بېشىدا ، گېرمانىيە ئالىمى جوسېف ۋون فراۋخوفېر (فىرانچوفېر) پىرىزما ، دىففراكسىيە يېرىمى ۋە تېلېسكوپ بىلەن بىرلەشتۈرۈلۈپ ، يۇقىرى ئېنىقلىق ۋە توغرىلىق سپېكتومېتىر ياساپ ، قۇياش نۇرى قويۇپ بېرىش سپېكترىنى تەھلىل قىلىشقا ئىشلىتىلگەن. قۇياشنىڭ يەتتە خىل رەڭنىڭ سپېكترىنىڭ ئۇدا داۋاملاشمايدىغانلىقىنى تۇنجى قېتىم كۆزىتىپ ، ئۇنىڭدا بىر قاتار قاراڭغۇ سىزىقلار (600 دىن ئارتۇق ئېنىق سىزىق) بار ، ئۇ داڭلىق «فرانكېنخوفېر سىزىقى» دەپ ئاتىلىدۇ.ئۇ بۇ قۇرلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ روشەن بولغان A ، B ، C… H دەپ ئىسىم قويدى ۋە ئۇ B بىلەن H ئارىسىدىكى 574 قۇرنى ساناپ چىقتى ، بۇ قۇياش سپېكترىدىكى ئوخشىمىغان ئېلېمېنتلارنىڭ سۈمۈرۈلۈشىگە ماس كېلىدۇ. 5-رەسىم ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ، Fraunhofer مۇ ئالدى بىلەن دىففراكسىيە رېشاتكىسى ئىشلىتىپ سىزىق سپېكترىغا ئېرىشىش ۋە سپېكترى سىزىقلىرىنىڭ دولقۇن ئۇزۇنلۇقىنى ھېسابلاش.
4-رەسىم ، ئىنسان بىلەن كۆرۈلىدىغان دەسلەپكى سپېكترى
5-رەسىم Fraun Whaffe سىزىقى (لېنتادىكى قارا سىزىق)
6-رەسىم قۇياش سپېكترى ، ئويما قىسمى Fraun Wolfel لىنىيىسىگە ماس كېلىدۇ
19-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا ، گېرمانىيە فىزىكا ئالىمى كىرچخوف ۋە بانسېن خېيدېلبېرگ ئۇنىۋېرسىتېتىدا بىللە ئىشلىگەن ، ھەمدە بونسېننىڭ يېڭىدىن لايىھەلەنگەن يالقۇن قورالى (Bunsen كۆيدۈرگۈچى) بىلەن ئوخشاش بولمىغان خىمىيىلىك ماددىلارنىڭ كونكرېت سپېكترى سىزىقىغا دىققەت قىلىپ ، تۇنجى سپېكتېل ئانالىزىنى قىلغان. (تۇز) Bunsen كۆيدۈرگۈچى يالقۇن ئەنجۈرگە چېچىلىپ كەتتى.7. ئۇلار سپېكترىنى كۆزىتىش ئارقىلىق ئېلېمېنتلارنىڭ سۈپەتلىك تەكشۈرۈشىنى ھېس قىلدى ۋە 1860-يىلى سەككىز خىل ئېلېمېنتنىڭ سپېكترى بايقالغانلىقىنى ئېلان قىلدى ۋە بىر نەچچە تەبىئىي بىرىكمىدە بۇ ئېلېمېنتلارنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى بەلگىلىدى.ئۇلارنىڭ تەتقىقاتى سپېكتروسكوپ ئانالىز خىمىيىسىنىڭ مۇھىم بىر تارمىقىنى بارلىققا كەلتۈردى: سپېكتروسكوپ ئانالىزى
7-رەسىم
20-ئەسىرنىڭ 20-يىللىرىدا ، ھىندىستان فىزىكا ئالىمى CV Raman سپېكتومېتىر ئىشلىتىپ نۇر ۋە مولېكۇلانىڭ ئورگانىك ئېرىتمىسىدىكى ئېلاستىك چېچىلىش ئۈنۈمىنى بايقىغان.ئۇ بۇ نۇرنىڭ نۇر بىلەن ئۆز-ئارا تەسىر كۆرسەتكەندىن كېيىن تېخىمۇ يۇقىرى ۋە تۆۋەن ئېنېرگىيە بىلەن چېچىلىپ كەتكەنلىكىنى كۆزىتىپ ، كېيىنچە رامان چېچىش ئەنجۈر دەپ ئاتىلىدۇ. ۋە باشقا كەسىپلەر ماددىلارنىڭ مولېكۇلا تىپى ۋە قۇرۇلمىسىنى پەرقلەندۈرۈش ۋە تەھلىل قىلىش.
8-رەسىم نۇر مولېكۇلا بىلەن ئۆز-ئارا تەسىر كۆرسەتكەندىن كېيىن ئېنېرگىيە ئۆزگىرىدۇ
20-ئەسىرنىڭ 30-يىللىرىدا ، ئامېرىكىلىق ئالىم دوكتور بېكمان ئالدى بىلەن ھەر بىر دولقۇن ئۇزۇنلۇقىدىكى ئۇلترا بىنەپشە نۇر سپېكترىنىڭ سۈمۈرۈلۈشىنى ئۆلچەپ ، تولۇق سۈمۈرۈلۈش سپېكترىنى سىزىپ چىقىشنى ئوتتۇرىغا قويدى ، بۇ ئارقىلىق خىمىيىلىك ماددىلارنىڭ ھەل قىلىنىشتىكى تۈرى ۋە قويۇقلۇقى ئاشكارىلاندى.بۇ يەتكۈزۈش سۈمۈرگۈچ نۇر يولى يورۇقلۇق مەنبەسى ، سپېكتومېتىر ۋە ئەۋرىشكەدىن تەركىب تاپقان.نۆۋەتتىكى ھەل قىلىش چارىسى ۋە قويۇقلۇقى بايقاشنىڭ كۆپىنچىسى بۇ يەتكۈزۈش سۈمۈرگۈچنى ئاساس قىلغان.بۇ يەردە نۇر مەنبەسى ئەۋرىشكە بۆلۈنگەن بولۇپ ، پىرىزما ياكى رېشاتكا سايىلىنىپ ئوخشىمىغان دولقۇن ئۇزۇنلۇقىغا ئېرىشىدۇ.
9-رەسىم: سۈمۈرۈلۈشنى بايقاش پرىنسىپى -
20-ئەسىرنىڭ 40-يىللىرىدا ، تۇنجى بىۋاسىتە بايقاش سپېكترومىتىرى كەشىپ قىلىنغان بولۇپ ، تۇنجى قېتىم فوتوئاپپارات تۇرۇبىسى PMT ۋە ئېلېكترونلۇق ئۈسكۈنىلەر ئىنسانلارنىڭ ئەنئەنىۋى كۆزى كۆزىتىش ياكى فوتوگرافلىق فىلىمنىڭ ئورنىنى ئالغان بولۇپ ، بۇ دولقۇن ئۇزۇنلۇقىدىكى ئەنجۈرگە قارشى سپېكترى كۈچلۈكلىكىنى بىۋاسىتە ئوقۇيالايدىكەن. 10. شۇڭا ، سپېكترى ئۆلچەش ئەسۋابى بولۇش سۈپىتى بىلەن ئىشلىتىش قولايلىقلىقى ، مىقدارنى ئۆلچەش ۋە سەزگۈرلۈك جەھەتتە كۆرۈنەرلىك ياخشىلاندى.
10-رەسىم
20-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدىن ئاخىرىغىچە ، سپېكترىومېتىر تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتى ئوپتىكىلىق يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ماتېرىيال ۋە ئۈسكۈنىلەرنىڭ تەرەققىياتىدىن ئايرىلالمايدۇ.1969-يىلى ، بېل تەجرىبىخانىسىدىكى ۋىللارد بويلې ۋە جورج سىمىس CCD (توك قاچىلاش ئۈسكۈنىسى) نى كەشىپ قىلدى ، كېيىن ئۇ ياخشىلاندى ۋە 70-يىللاردا مايكول ف.تومپسېتنىڭ تەسۋىر ھاسىل قىلىش پروگراممىسىغا ئايلاندى.ۋىللارد بويلې (سولدا) ، جورج سىمىس CCD نى كەشىپ قىلغانلىقى ئۈچۈن نوبېل مۇكاپاتىغا ئېرىشكەن (2009-يىلى) ئېنىقلىق.كېيىن ، 1995-يىلى ، NASA دىكى ئېرىك فوسۇم CMOS (تولۇقلىما مېتال ئوكسىد يېرىم ئۆتكۈزگۈچ) رەسىم سېنزورىنى كەشىپ قىلغان ، بۇ توك ئوخشاش CCD رەسىم سېنزورىغا قارىغاندا 100 ھەسسە تۆۋەن توك سەرپ قىلىدۇ ھەمدە ئىشلەپچىقىرىش تەننەرخى تېخىمۇ تۆۋەن بولىدۇ.
11-رەسىم ۋىللارد بويلې (سولدا) ، جورج سىمىس ۋە ئۇلارنىڭ CCD (1974)
20-ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا ، يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئوپتىكىلىق ئېلېكترونلۇق ئۆزەك پىششىقلاپ ئىشلەش ۋە ياساش تېخنىكىسىنىڭ ئۈزلۈكسىز ياخشىلىنىشى ، بولۇپمۇ سپېكترى ئۆلچەش ئەسۋابىدا سانلار گۇرپىسى CCD ۋە CMOS نىڭ قوللىنىلىشى بىلەن 12-رەسىمدە ، بىر قېتىملىق ئاشكارلىنىشتا تولۇق سپېكتراغا ئېرىشكىلى بولىدۇ.ۋاقىتنىڭ ئۆتىشىگە ئەگىشىپ ، سپېكترى ئۆلچەش ئەسۋابى رەڭنى بايقاش / ئۆلچەش ، لازېر دولقۇنىنىڭ ئۇزۇنلۇقىنى ئانالىز قىلىش ۋە فلۇئورېسسېنسىيە سپېكتروسكوپى ، LED رەتلەش ، تەسۋىر ھاسىل قىلىش ۋە يورۇتۇش سېزىش ئۈسكۈنىلىرى ، فلۇئورېسسېنسىيە سپېكتروسكوپى ، رامان سپېكتروسكوپى ۋە باشقا نۇرغۇن قوللىنىشچان پروگراممىلاردا كەڭ كۆلەمدە ئىشلىتىلىشىنى بايقىدى. .
12-رەسىم ھەر خىل CCD ئۆزىكى
21-ئەسىردە ، ھەر خىل سپېكترومېتىرلارنىڭ لايىھىلەش ۋە ياساش تېخنىكىسى تەدرىجىي پىشىپ يېتىلىپ مۇقىملاشتى.ھەرقايسى ساھەدىكى سپېكترىغا بولغان ئېھتىياجنىڭ كۈنسېرى ئېشىشىغا ئەگىشىپ ، سپېكتومېتىرنىڭ تەرەققىياتى تېخىمۇ تېز ۋە كەسىپكە ئايلاندى.ئادەتتىكى ئوپتىكىلىق پارامېتىر كۆرسەتكۈچلىرىدىن باشقا ، ئوخشىمىغان كەسىپلەر ھەجىم چوڭلۇقى ، يۇمشاق دېتال فۇنكسىيەسى ، ئالاقە ئارايۈزى ، ئىنكاس سۈرئىتى ، مۇقىملىقى ، ھەتتا سپېكتومېتىرنىڭ تەننەرخىگە بولغان تەلەپنى خاسلاشتۇرۇپ ، سپېكتومېتىرنىڭ تەرەققىياتىنى كۆپ خىللاشتۇردى.
يوللانغان ۋاقتى: 11-ئاينىڭ 28-كۈنىدىن 20-كۈنىگىچە